Povodom 18. maja – Dana sećanja na žene žrtve nasilja, skrećemo pažnju javnosti na konstantno visok broj ubijenih žena u porodičnom i intimnom partnerskom kontekstu u Srbiji. U 2019. godini ubijeno je 28 žena, a od početka ove godine 10 žena, od toga je samo u poslednjih nedelju dana ubijeno pet žena. Uprkos brojnim preporukama međunarodnih mehanizama i ženskih nevladinih organizacija, u Srbiji i dalje nema javno dostupnih statističkih podataka o rasprostranjenosti femicida, što znatno otežava analizu i sprečavanje ove pojave.
Krajem prošle godine predstavljeni su rezultati interdisciplinarnog istraživanja femicida u Srbiji (Društveni i institucionalni odgovor na femicid u Srbiji I i II), a rezultati ovog istraživanja pokazuju da izvršenju ubistva najčešće prethodi nasilje u porodici/partnerskom odnosu, koje ranije nije prepoznato kao rizično, kako od žrtava, tako ni od nadležnih institucija. Surovost, nanošenje velikih patnji i ponižavanje žrtve predstavljaju osnovna obeležja ubistava izvršenih u partnerskim odnosima, a ova vrsta ubistava relativno često je praćena samoubistvom ubice. Kao motivi se pojavljuju ljubomora, prestanak emotivne veze ili napuštanje bračne zajednice od ubijene, potreba za novcem i koristoljublje i slično.
Ubice se uglavnom ne kaju zbog počinjenog ubistva, već zbog toga što su „upropastili” svoj život. Njihov vrednosni sistem zasnovan je na izrazito patrijarhalnim stavovima, preziru i mržnji prema ženama, koje smatraju inferiornim u odnosu na muškarce i uglavnom krive za nasilnička ponašanja muškaraca.
Veliki broj ubistava žena nije sprečen zbog izostanka blagovremene i efikasne reakcije institucija sistema, od neblagovremenog reagovanja na prijave nasilja, preko minimizovanja opasnosti i nesagledavanja okolnosti koje ugrožavaju bezbednost žrtve. Sudski postupci su fokusirani na učinioca, uglavnom nema dovoljno podataka o žrtvi, kao ni o odnosima između učinioca i žrtve pre ubistva, a ljubomora se ne sagladava kao niska pobuda, ukoliko nije „patološka”.
Od početka maja 2020. godine nastavile smo projekat Iskorenjivanje i sprečavanje femicida u Srbiji – II faza, uz podršku Agencije Ujedinjenih nacija za rodnu ravnopravnost i osnaživanje žena (UN Women) i Evropske unije, sa ciljem da poboljšanja aktivnosti koje doprinose boljoj proceni rizika i efikasnoj intervenciji u prevenciji femicida.
Rezultati projekta predstavljaće doprinos i podršku državi da uspostavi mehanizam (Opservatoriju za sprečavanje femicida) u skladu sa preporukom Specijalne izvestiteljke Ujedinjenih nacija o nasilju prema ženama iz 2015. godine, kojom se od država traži prikupljanje i analiza podataka o nasilju prema ženama, otkrivanje propusta koji dovode do ubistava žena od njihovih bivših ili sadašnjih supruga ili od partnera.
Udruženje građanki FemPlatz, Pančevo
Ženski istraživački centar za edukaciju i komunikaciju, Niš
Kuća rodnih znanja i politika, Novi Sad
