Naši preci su iste, 1869. godine, povukli dva važna poteza koji su ostavili dubok trag u istoriji našeg grada, a čije se posledice dan-danas osećaju. Grupa intelektualaca, predvođena Jovanom Pavlovićem, osnovala je danas najstarije novine u ovom delu sveta, a nekoliko imućnih ljudi se okupilo oko ideje da formiraju banku. I dok je Pančevac uspeo da preživi sve turbulencije koje su doneli prethodni vekovi, finansijska ustanova, naša gradska banka, nije uspela da izađe na kraj sa izazovima nezavršene tranzicije.
List „Pančevac” – život kroz tri veka
Istorija novinarstva u našem gradu započela je 1868. godine, kada je ovdašnji štampar Anton Zibenhar pokrenuo list na nemačkom jeziku Pantschowaer Wochenblatt (Pančevački nedeljni list) i time ušao u istoriju kao vlasnik, izdavač i štampar prvih novina u Pančevu.
Na „odgovor” srpske zajednice nije se dugo čekalo. Pančevac, nedeljni list za prosvetne i materijalne interese, pojavio se u nedelju, 13. aprila po starom kalendaru 1869. godine i bio je prvi list na srpskom jeziku u Pančevu. Jovan Pavlović, dvadesetšestogodišnji profesor Trgovačke škole, postao je vlasnik, izdavač i odgovorni urednik novina nezaobilazanih u izučavanju istorije srpske štampe u Austro-Ugarskoj, ali i dragoceno svedočanstvo o događajima toga doba. U to vreme, nakon donošenja Austro-Ugarske nagodbe i kada je postalo izvesno da će Banatska vojna granica biti raspuštena, Pavlovićev Pančevac zastupao je najnaprednije građanske ideje među Srbima sa obe strane Dunava. U isto vreme kritički je pisao ne samo o potezima mađarske Vlade, zbog čega su tekstovi često bili cenzurisani (rečnikom toga doba bili su „konfiskovani”), a Pavlović privođen u žandarmeriju i zadržavan u pritvoru, već i o despotskom namesničkom režimu u Srbiji, uspostavljenom nakon ubistva kneza Mihaila 1868. godine, koji je dugo vremena branio rasturanje ovih novina.
Pančevac je veliku pažnju posvećivao prosvetnim pitanjima, pojavama koji narušavaju…
Otvoreni poziv
Knez Miloš Obrenović je na Đurđevdanskoj skupštini, 1818. godine, u manastiru Vraćevšnica, Kragujevac učinio prestonicom zemlje koja se tek obnavljala od ratnih stradanja, piše u fotomonografiji „Kragujevac” Predraga Cileta Mihajlovića, istoričar Dejan Obradović. Tome su doprineli njegov položaj u središtu zemlje, skoro potpuno čisto srpsko okruženje i blizina šuma za slučaj opasnosti. „Zlatno doba” Kragujevca vezano je za period od 1818. do 1841. godine kada su na širem prostoru, koji danas nosi simbolično ime – Milošev venac, nastali objekti u kojima je bila smeštena Kneževa porodica, državne i prosvetne ustanove Kneževine Srbije – Dvor Kneza Miloša, Amidžin konak, Konak kneginje Ljubice, Stara crkva…
„Od tada se”, piše rano preminuli istoričar Obradović, „istorija moderne Srbije ne može ni zamisliti bez Kragujevca”. Deo tog „zlatnog doba” Kragujevca svakako je Knežev arsenal, prostor koji se u život građana Kragujevca vraća kroz muzički festival Arsenal fest, koji krajem jula svake godine okupi na desetine izvođača, i više desetina hiljada ljudi.
Poslednjih godina, Knežev arsenal je posebno zanimljiv, kako muzičkoj, tako i filmskoj industriji, pa su na toj lokaciji snimani brojni muzički spotovi, ali i domaći i inostrani filmovi i serije, poput filma italijansko-irske koprodukcije, koji prikazuje izgradnju verovatno najpoznatijeg broda u istoriji, „Titanika”.
A sve je počelo premeštanjem Topolivnice iz Beograda u Kragujevac (1851.) i prvim izlivanjem topova 15/27. oktobra 1853. godine, pod upravom Francuza Šarla Lubrija (1798-1854). Lubri je, kao prvi upravnik Topolivnice, mnogo zadužio Kragujevac. Po dolasku u Kragujevac, radio je kao kontrolor privatne livnice u Dueu. Lubri je iz Pariza krenuo 24. decembra 1852/5. januara 1853. godine a u Beograd je stigao 16/28. januara 1853.godine. Četiri dana kasnije potpisao je ugovor o angažmanu za direktora Topolivnice u izgradnji i odmah se uputio u Kragujevac. Pod njegovim nadzorom, u prisustvu kneza Aleksandra, u Topolivnici su 15/27.oktobra 1853. godine izliveni prvi topovi. Njegovim zalaganjem osnovana je pri Topolivnici prva Zanatlijska škola (14/26. marta 1854. godine). U to vreme je otvoren pitomački internat, kojem je Lubri bio…
Fotografija dana
Gimnazija septembra 1962. g. - Stara Pančevka
Ana Ćurčin – Beneath my lungs
