Tragovima Uroša Predića kroz Pančevo

Uroš Predić je Pančevu ostavio dela neprolazne umetničke vrednosti, ikone u Preobraženskoj crkvi i Crkvi svete Ane, i portrete viđenih Pančevaca. Naš grad mu se odužio tako što Gimnazija nosi naziv po njegovom imenu

Objavljeno 10.08.2019.
FavoriteLoadingDodaj u omiljene 8 mins

Retki su gradovi koji su u prošlosti imali takvu privilegiju kao Pančevo da zahvaljujući svom geografskom, političkom i ekonomskom položaju budu mesto susreta znamenitih ljudi, mesto u kojem veliki naučnici i umetnici napraviše svoje prve korake i odoše dalje u svet, zauvek ostavljajući neizbrisive tragove koje i danas otkrivamo.

Jedan od najplodonosnijih slikara koje je ova zemlja ikada imala, a koji je svoje prve diplome stekao u Pančevu, bio je i Uroš Predić.

Sa svega 11 godina, talentovani dečak iz Orlovata, preko Crepaje, dolazi u grad na granici, u kojem završava četvrti razred nemačke Visoke škole, Oberschule, živeći kod učitelja, sa ciljem da što bolje savlada nemački jezik. Potom, narednih sedam godina pohađa pančevačku Realnu gimnaziju, slikajući pejzaže u akvarel tehnici. Iako 1876. godine odlazi u Beč na dalje školovanje, veze sa Pančevom se ne raskidaju. Naprotiv.

Tokom studentskih dana, Uroš Predić je često boravio u Pančevu. Zahvaljujući poznanstvu i pozivu pančevačkog prote Vase Živkovića, 1882. godine Uroš Predić slika Raspeće, za potrebe proskimidije Gornje crkve u Pančevu, čime su i Crkvena opština, ali i sam prota bili veoma zadovoljni. Nekoliko godina kasnije, tačnije 1890., slikar će u Pančevu organizovati i jednu od svojih prvih izložbi.

Uroš Predić sa majkom u Orlovatu. Izvor: Staro Pančevo i okolna sela, FB

Uroš Predić je isticao da je u Pančevu rado boravio i da se ovde dobro osećao. Slobodno vreme je još kao učenik provodio na izletima, u šetnjama pored Tamiša, druženju sa Mihajlom Pupinom, Vasom Živkovićem, Jovanom Jovanovićem Zmajem, Mihovilom Tomandlom bivajući čest gost kako u salonu Olge Smederevac, tako i u kuglani dr Svetislava Kasapinovića.

Krajem 19. veka, slikar prihvata ponude za oslikavanje ikonostasa crkava po Vojvodini, ostavljajući zauvek veoma upečatljive tragove i u našem gradu.

Za „najlepšu crkvu u Srpstvu, izuzimajući srpske zadužbine”, Predić je smatrao Uspensku crkvu u Pančevu, a posebno je, kako je zapisao Tomandl, hvalio ikonostas Konstantina Danila.

Završivši oslikavanje kapele Svetog Đorđa na Starom pravoslavnom groblju u Pančevu, koju su izgradili dobrotvorili Marija i Lazar Dragičević 1907. godine, po nalogu pančevačke Crkvene opštine, Predić biva ponovo angažovan, ovoga puta za izgradnju ikonostasa hrama Preobraženja Gospodnjeg u Margiti. Slikar na poziv Crkvene opštine odgovara „da je voljan da se pod obeleženim uslovima prihvati izrade 35 ikona za svotu od 28.000 kruna, za tri godine”, dakle u periodu od 1909- 1911. godine.

Ikonostas hrama Preobraženja Gospodnjeg u Margiti

Iako je bio veoma poštovan u krugovima crkve, crkveni odbori i sveštenstvo se nisu slagali sa njegovim načinom oslikavanja ikonostasa i presedanima koje je pravio, te zato nije bio omiljen. Za sve ikone na ikonostasu pančevačke crkve koristio je likove živih ljudi, što je bilo u suprotnosti sa crkvenim kanonima. Do tada, oni se nisu koristili kao obrazac ikona.

Sa druge strane, Predić je smatrao da crkva ne treba da bude stroga u kanonu, već treba da podstiče umetničku volju onoga koji stvara u bojama i izgledu, ne gušeći umetnost.

Tako je Uroš Predić na remek delu u crkvi Preobraženja Gospodnjeg, u inat zaboravu, ovekovečio lepa lica naših nekadašnjih sugrađana koje je tokom svog rada i boravka viđao u Pančevu. Lik učenice Više devojačke škole Milese Stojanović, koristio je za lik Presvete Bogorodice; svetog Nikolu predstavio je likom svog brata Josifa koji je bio sveštenik; sveti arhiđakon Stefan rađen je po liku sina sveštenika Luke Popovića koji je u to vreme služio u crkvi na Margiti, dok je za lik svetog Đorđa uzeo lik jednog mladića iz Pančeva, za koga je isticao da je mnogo lepši.

U drugom redu ikonostasa prikazano je 12 apostola u medaljonima. Svi likovi rađeni su po uzoru na likove sveštenika koji su tada boravili u Pančevu.

Predić je isticao da njegove crkvene slike nisu postale u nameri da se pobožni gledalac njima moli, već imaju zadatak da dirljivo prikažu jedno sveto lice ili događaj koji će gledaocu predočiti prizor i pokrenuti njegovu dušu u saosećanje, da ga uznese od svakodnevnih briga ka nebeskom i večnom…

Posao oslikavanja ikonostasa Gornjevaroške crkve, Uroš Predić je završio u dogovorenom roku, uz kratak prekid od tri meseca zbog odlaska u Italiju, što se pozitivno odražavalo na njegov dalji rad. Istoričari umetnosti na ikonostasu Hrama prepoznaju kolorit Venecije na ikoni Ulazak Gospoda Isusa Hrista u Jerusalim.

Po želji i narudžbini Đorđa Weiferta, Uroš Predić je naslikao ikonu za crkvu svete Ane u Pančevu. Na dan njenog osveštavanja, 26. jula 1923. godine, gosti su darivani medaljonima sa reprodukcijom Predićeve ikone, koja je ovu crkvu čuvala sve do 1984. g. kada je ukradena, a potom i uništena.

Sveta Ana sa Bogorodicom i malim Isusom Izvor: madlart.com

Uroš Predić je u Pančevu počeo sa slikanjem portreta po porudžbini i to 1885. godine, realno predstavljajući likove iz različitih društvenih slojeva. Pored članova imućnih porodica Jagodić, Krančević, Jovanović, Dragićević, Milutinović, Radosavljević, Hadži-Pavlović, veliki slikar je četkicom beležio i manje poznata lica Pančevaca.

U našem gradu nalazi se oko 30 portreta koje je naslikao, zbirka crteža iz nacrtne geometrije (od 1874. do 1876. g.) i nekoliko crteža koji su nastali tokom njegovog školovanja, a koje je zaveštao pančevačkoj Gimnaziji, koja zauvek čuva sećanje na čika Uroša Predića.

Uroš Predić u Pančevu, 1938. godine Izvor: Goran Nikolić Neuzinski

Ostavi komentar

  • (not be published)