Da sam kojim slučajem Indijanka, ime bi mi glasilo: Ona koja voli pozorište i stalno ide na neke predstave kao neka luda skvo. A Indijanci nikada ne lažu. Pogotovo volim one inovativne i kreativne, nesvakidašnja rešenja, neka nova čitanja i postavke koje su drugačije.
Nemam ništa protiv tradicionalnog, institucionalnog pozorišta, uživam uvek i svuda kada su u pitanju kvalitetne predstave (kojih je sve manje), ali gajim posebnu radost i poštovanje prema alternativnoj i nezavisnoj pozorišnoj sceni. Na donjem Dorćolu u Solunskoj ulici, između automehaničarske i autolimarske zanatske radionice, nedavno je osnovan novi teatarski prostor pod nazivom Dorćolsko narodno pozorište. Njega čine dve scene: KOSMODROM i MANUFAKTURA. Pretpostavlja se da su u kući novoosnovanog pozorišta u periodu između dva rata živeli Jevreji, a prostor upotrebljavali za izradu sapuna ili – što je verovatnije – proizvodnju grnčarije. Kroz tirkizna gvozdena vrata ulazite u nešto nalik vremeplovu, jer ulaskom u kuću današnje scene KOSMODROM imate utisak da ste zakoračili u svojevrsni eklektični svet muzejske postavke i intimnog života nekadašnjih žitelja radionice/kuće.
Dorćolsko narodno pozorište svakako nije prvo, a nadam se ne i poslednje pozorište ovakvog tipa. Pre nekoliko godina Jean-Baptiste Demarigny u saradnji sa Sanjom Maljković osnovao je Le Studio (Poenkareova 26), kolektiv sačinjen od glumaca, umetnika i ostalih saradnika koji su želeli da iskreno kroz dramsku umetnost progovore. Koncept kolektiva se zasniva na uklanjanju barijere između publike i izvođača i zahteva interakciju sa njom, pozivajući je na svojevrsni dijalog nakon svake završene predstave. Ono što daje posebnu draž ovom nesvakidašnjem prostoru je upravo – njen prostor. Pozorište je smešteno u delimično renovirano potkrovlje i imate utisak da ste zaista u nečijoj dnevnoj sobi dok prisustvujete predstavi. Na početku svake predstave, pozorišni osnivač – Demarigny vas pozdravlja i poput kustosa objašnjava istorijat i koncept družine Le Studio.
Pozorišni reditelj Marko Manojlović pre nekoliko godina je režirao specifične ambijentalne predstave, u to vreme, nesvakidašnji teatarsko-voajerski doživljaj: Krunska 54 i Kuća br. 8
Predstave su nazvane po samim lokacijama gde su izvođene, a njihove adrese su ujedno i sami akteri predstava, jer su namenski stvarane za određeni ambijent u kome su igrane. Premestivši ih u neku zvaničnu pozorišnu instituciju izgubio bi se ključni magični sastojak koji ste doživljavali, budući da ste zaista bili deo same izvedbe. Namenjene su bile malom broju gledalaca (15 u prvoj, 12 u drugoj) i publika je zaista imala specifičan osećaj bliskosti sa samim izvođačima. Kuća br. 8 bila je smeštena u kuću br. 8 na Zelenom vencu, inače vlasništvo poznatog beogradskog arhitekte i njena lokacija je otkrivana tek kupovinom karata. A s obzirom na to da se u komadu radilo o kompilaciji proznog dela američkog romantičara Edgara Alana Poa fantastično je dočaravala devetnaestovekovnu atmosferu maničnog ludila, magijskog romantizma i suptilno mistične jeze krimi-priče. Glumci su vas tokom predstave vodili bukvalno iz scene u scenu tj. iz sobe u sobu, tako da je Kuća br. 8 ujedno bila i nesvakidašnje putovanje ili, budući da se radilo o Edgaru Alanu Pou (Edgar Allan Poe), svojevrsno poetovanje. Ne znam šta se tačno dogodilo sa kućom, da li je promenila vlasnika ili ne, nažalost predstava se više ne igra, moguće i zato što je jedna od glumica u predstavi, naše gore (slatki) list – Maša Dakić, inače sjajna u ulozi vilenjačko-linčovskog demona/duha (opet taj Linč), otišla u Njujork na neodređeno vreme. Ja sam morala predstavu da pogledam više puta, ne toliko zbog glumačkog i rediteljskog rešenja koliko upravo zbog magije samog prostora jer kombinacija: sveće, spooky muzika, veštački dim, oslikani zidovi, stare knjige na policama i antikvarni nameštaj sa Staljinovom bistom u jednom uglu, plus magične reči tvorca Gavrana – dobitna su kombinacija.
Ali da se vratim na ovo skoro osnovano Dorćolsko-narodno pozorište, koje je tokom prethodnog vikenda imalo premijeru predstave Prosidba, Antona Pavloviča Čehova u režiji Marije Barne-Lipkovski, inače prvu koprodukciju Dorćolskog narodnog pozorišta i grupe Tri groša. Dupke puna sala, zapravo soba (u nedostatku stolica morala sam da sedim na merdevinama), u enterijeru satkanom od dobijenog mobilijara nekadašnjeg filmskog radnika Milorada Kalanja, svojevremeno angažovanog na snimanjima filmova Saše Petrovića, Žike Pavlovića, na seriji i filmu Otpisani kao i na mnogim drugim. Nekada je posedovao magacin u Borči, a dobivši otkaz bio mu je potreban novi prostor u kome bi smestio svoje rekvizite. Deo iz tog magacina: fotografije, stari koferi, lampe, metalno posuđe iz Prvog svetskog rata, dva nemačka šlema iz Drugog svetskog rata i stari filmski posteri čine enterijer ovog nesvakidašnjeg kosmodromskog teatra. I dok gledate predstavu koja je sasvim prosečna, pogled vam luta kroz izuzetno zanimljiv prostor, tako da moram priznati, sam prostor nosi prevagu nad predstavom, ali entuzijazam glumaca i njihova posvećenost nadjačava utisak osrednjosti glumačkog izraza što je za svaku pohvalu.
Osnivači Dorćolskog narodnog pozorišta: reditelj Filip Gajić i glumica Jana Milosavljević imaju jasnu ideju, a to je izbegavanje bilo kakvog programskog bućkuriša. Njih zanima kamijevsko viđenje pozorišta koje dovodi u pitanje celokupnu ljudsku sudbinu.
Svako pozorište i svaka predstava treba upravo takva i da bude. Da dovodi u pitanje, kroz umetnost kritički posmatra stvarnost i što je najvažnije – da budi svest.
