Neki kažu da je ravnica monotona i turistički nezanimljiva. U šali vele da „ako se popneš na bundevu, možeš da vidiš celu Vojvodinu”, a u poznatoj pesmi se peva da je „u Banatu žito preko glave”. To su, ipak, samo predrasude. Vojvođanska ravnica ima svoje čari i zanimljivosti, i prirodne, i istorijske, i kulturne. Pisali smo o južnom Banatu i zašto ga treba posetiti, a sada idemo na sever, ka srednjem delu Banata.
Kovačica i Idvor
Prva stanica na ovom putu je Kovačica, gradsko naselje sa oko šest i po hiljada stanovnika, udaljeno 30 kilometara od Pančeva, 50 od Beograda i 40 od Zrenjanina. Kovačica je sedište jedne od osam opština Južnobanatskog okruga. Obuhvata osam naseljenih mesta i ima ukupno 25.000 stanovnika. To je tipična vojvođanska višenacionalna zajednica, u kojoj većinu čine Slovaci (ovde su se doselili početkom 19. veka) i Srbi, pa zatim Mađari i Rumuni.
Kovačica važi za prestonicu srpskog naivnog slikarstva i zato privlači veliki broja posetilaca iz zemlje i inostranstva. Kovačičku školu naive utemeljili su pre sedamdeset godina seljaci-slikari Martin Paluška, Jan Sokol, Vladimir Boboš, Mihal Bireš i Jan Knjazovic, kojima su se kasnije priključili Martin Jonaš i Zuzana Halupova. Danas je ovde aktivno oko 40 poznatih slikara naivaca. To su uglavnom Slovaci iz Kovačice i Padine, ali ima i Srba, Rumuna i Mađara. Oni svoja dela izlažu ne samo u Srbiji i regionu, već i u najvećim gradovima sa svih kontinenata. Pre 65 godina ovde je osnovana Galerija naivne umetnosti, koja u svom bogatom fondu ima preko osam stotina slika. U međuvremenu su otvorene i privatne galerije, među kojima je najpoznatija Galerija „Babka”, a 2014. godine Spomen dom Martina Jonaša. Ne treba propustiti priliku da u ovim galerijama uživate u zanimljivim prizorima i bogatom, raskošnom koloritu slika kovačičkih naivaca.
U komunalnom smislu, Kovačica je uređeno, čisto i ozelenjeno naselje, kojim je lepo prošetati. To se može reći i za susedna sela Debeljaču i Padinu. U Debeljači postoji nekoliko veštačkih jezera, koja privlače ljubitelje sportskog ribolova, a tu je i restoran sa ribljim specijalitetima.
Petnaestak kilometara od Kovačice, idući ka magistralnom putu Beograd – Zrenjanin, nailazi se na Idvor. Ovo za vojvođanske prilike malo selo, čiji se atar graniči sa Uzdinom, Sakulama i Farkaždinom, poznato je po tome što je u njemu rođen srpski naučnik svetskog glasa, pronalazač, profesor Univerziteta Kolumbija, patriota i dobrotvor Mihajlo Idvorski Pupin (1854-1935). Idvor je uvršten u turističku ponudu Srbije i svakako ga treba obići.
Pupinu je u Idvoru posvećen memorijalni kompleks, koji čine njegova rodna kuća, muzej u zgradi stare osnovne škole koju je pohađao, Narodni dom (njegova zadužbina rodnom selu), spomenik u parku ispred ovog doma i crkva u kojoj je kršten. Memorijalni kompleks predstavlja zaštićeno nepokretno kulturno dobro od izuzetnog značaja. Svake godine posećuje ga veliki broj ljudi iz zemlje i inostranstva. U ovdašnjem muzeju mogu se saznati mnogi detalji o Pupinovom životu, koje pre toga sigurno niste znali.
Carska bara i Ečka
Od Idvora do zrenjaninskog puta ima 15 kilometara. Uključite se na ovaj put i krenite ka Zrenjaninu. Posle deset kilometara, kod etno sela „Tiganjica” i restorana „Trofej”, skrenite levo ka Carskoj bari, koja se prostire između dve reke (Tise i Begeja) na površini od oko 450 hektara. Biće vam zanimljivo da obiđete ovaj zaštićeni specijalni rezervat prirode, neobični vodeni ekosistem, splet meandara Starog Begeja, kanala, jezera i bara, trstika i ševara. Carska bara odlikuje se bogatom florom i faunom, autohtonim biljnim vrstama i ranovrsnim životinjskim svetom. Sliku o ovoj banatskoj prirodnoj znamenitosti upotpunićete ako se ukrcate na mali brodić-katamaran i čujete objašnjenja i informacije koja će vam tokom dvosatnog obilaska dati stručni vodič.
U neposrednoj blizini Carske bare je hotel „Sibila”. U njegovom restoranu uživaćete u ukusnim ribljim specijalitetima. Pikantna riblja čorba i šaran spremljen na razne načine zadovoljiće ukuse najvećih gurmana i sladokusaca.
Zapadno od Carske bare nalazi se lepo uređeno selo Belo Blato, zanimljivo po tome što je pretežno nastanjeno Slovacima, Mađarima i pokatoličenim palćanskim Bugarima. Na severu je ribnjak „Ečka” sa sedištem u Lukinom selu. Po površini ovaj ribnjak je najveći na Balkanu, a u Srbiji važi za veliko uzgajalište šarana. Naziv „Ečka” ribarsko gazdinstvo je dobilo po istoimenom susednom mestu, udaljenom sedam kilometara od Zrenjanina.
Ečka spada u veća naselja u sastavu Grada Zrenjanina i Srednjobanatskog okruga. Od ukupno četiri hiljade stanovnika 55 odsto su Srbi, a 30 odsto Rumuni. Kao naselje, Ečka se pominje od 17. veka, a razvilo se nakon proterivanja Turaka sa prostora Banata. Ovde je u prošlosti bilo sedište vlastelinstva grofova Lazar. Jermenin iz Erdelja, Lazar Lukač kupio je 1781. godine velike posede od bečkog dvora i ostao zapamćen kao rodonačelnik porodice koja je punih 160 godina vladala Ečkom.
Zadužbina porodice Lazar je dvorac „Kaštel”, koji je ovde sagradio Agošton Lazar. Ostalo je zapisano da je na otvaranju dvorca 1820. godine svirao devetogodišnji dečak, kasnije čuveni kompozitor Franc List. Dvorac je prizemna građevina sagrađena u engleskom stilu, oko koje je veliki park sa fontanom i skulpturama. U ono vreme „Kaštel” je bio centar društvenog života. Godine 1890. kompletno imanje otkupio je grof Feliks Ornonkur, koji je dogradio dvorac i dao mu sadašnji oblik latiničnog slova L. U njemu su svojevremeno boravili austrougarski prestolonaslednik Franc Ferdinand i jugoslovenski kralj Aleksandar Karađorđević.
Posle Drugog svetskog rata dvorac „Kaštel” je bio u državnoj pa u društvenoj svojini, a nedavno je privatizovan. Pretvoren je u hotel sa 38 soba i nekoliko apartmana, dok je nekadašnja balska dvorana preuređena u restoran. Na taj način, ovde su stvoreni reprezentativni uslovi za prijem i smeštaj gostiju. „Kaštel” ima status spomenika kulture i po tom osnovu uživa posebnu zaštitu. To je turistička destinacija koju obavezno treba posetiti.
Zrenjanin
Zrenjanin je sedište gradske samouprave i Srednjobanatskog upravnog okruga. Po broju stanovnika (oko 77.000) najveći je grad u Banatu, a treći u Vojvodini posle Novog Sada i Subotice. Osim Grada Zrenjanina (kome pripadaju još 22 naselja), Srednjobanatski okrug obuhvata i opštine Žitište, Nova Crnja, Novi Bečej i Sečanj i ima ukupno oko 133 hiljade stanovnika. U ovoj multinacionalnoj sredini živi dvadesetak nacija, a u službenoj upotrebi su četiri jezika.
Pod imenom Bečkerek, Zrenjanin se prvi put pominje 1326. godine. Ugarski kralj Žigmund Luksemburški, početkom 15. veka, darovao je Bečkerek srpskom despotu Stefanu Lazareviću. Pored Mađara tu su se kasnije nastanili Srbi, Nemci, Rumuni, Italijani, Francuzi, čak i Katalonci. U vreme Kraljevine Jugoslavije grad je 1935. preimenovan u Petrovgrad po kralju Petru I, čiji se spomenik nalazi na centralnom trgu. Od 1946. nosi sadašnji naziv Zrenjanin po narodnom heroju Žarku Zrenjaninu.
Zrenjanin je jedan od najrazvijenijih agroindustrijskih centara u Srbiji. Veliko poljoprivredno zaleđe nametnulo je izgradnju značajnih prerađivačkih kapaciteta. Godine 1745. u gradu je podignuta jedna od najstarijih pivara. Nakon privatizacije, ona je, nažalost, prestala sa radom, ali se Zrenjaninci, ponosni na svoju pivarsku tradiciju, ne odriču manifestacije „Dani piva”.
U arhitektonskom smislu, Zrenjanin je veoma lep i uređen grad, koji je sačuvao stari ambijentalni izgled. Gradsko jezgro krasi nekoliko baroknih građevina. U gradu i okolini nalaze se mnogi značajni kulturno-istorijski spomenici – Sandićeva kuća (iz 1790), Gradska kuća (1816), Pozorište (iz 1839), Muzej (iz 1894), Gimnazija (iz 1846), Bukovčeva palata (iz 1905), Uspenska crkva (iz 1746), Gradnulička crkva (iz 1777) i drugi.
Ovaj grad i njegova okolina dali su mnoge znamenite ličnosti iz sveta nauke, umetnosti i sporta. Pominjemo samo neke od njih: Đura Jakšić (pisac i slikar), Konstantin Danil (slikar), Tibor Varadi (akademik SANU), Toša Jovanović (pozorišni glumac), Željko Lučić (operski pevač) i istaknuti sportisti Zvonko Vujin (bokser), Dejan Bodiroga (košarkaš), Nikola i Vladimir Grbić (odbojkaši), Ivana Španović (atletičarka), Nenad Bjeković (fudbaler), Maja Ognjenović (odbojkašica).
Pored Carske bare i „Kaštela” u Ečki, turističku ponudu zrenjaninskog kraja upotpunjuje Banja „Rusanda”, koja se nalazi u Melencima, 16 kilometara severno od Zrenjanina. Banja je specijalna bolnica za rehabilitaciju od raznih bolesti i povreda, ali gostima omogućava i preventivu, rekreaciju i ugodan boravak.
Sledeće subote, 18. juna: Vodimo vas u Homolje (1) – predeo očuvane lepote
