Ka Đerdapu je najjednostavnije da krstarite Dunavom od Beograda prema Kladovu, uz nekoliko usputnih pristajanja. Mi vam, ipak, predlažemo da krenete automobilom. Vožnja dunavskom magistralom omogućiće vam da lakše razgledate i upoznate prirodne, istorijske i kulturne znamenitosti ovog kraja. Ali, pritom imajte na umu da vam za ovu drumsku turu neće biti dovoljan samo jedan dan
Početna stanica neka bude Smederevo, grad burne istorijske prošlosti, lociran na desnoj obali Dunava. U pismenim izvorima prvi put se kao naselje pominje 1019. godine, a na značaju dobija u 15. veku, kada postaje sedište srpske despotovine. Despot Đurađ Branković stolovao je ovde od 1427. do 1456. godine. Sa suprugom Jerinom izgradio je grandioznu tvrđavu, po kojoj je ovaj grad najpoznatiji. Danas Smederevo ima 63.000 stanovnika, sedište je Podunavskog okruga i središte voćarsko-vinogradarskog regiona.
Smederevska tvrđava je glavna znamenitost ovog grada i nju svakako treba obići. Druga atraktivna lokacija je letnjikovac dinastije Obrenovića, poznat i kao Vila „Zlatni breg”. Ova arhitektonski zanimljiva građevina, udaljena četiri kilometra od centra grada, izgrađena je na mestu sa koga se pruža lep pogled na Dunav i banatsku ravnicu. Nažalost, vilu je moguće obići samo organizovano, u okviru grupne posete. Smederevci organizuju zanimljive manifestacije – u aprilu pozorišni festival „Nušićevi dani”, a u oktobru Festival poezije „Smederevska pesnička jesen”. Tradicionalno, najviše gostiju posećuje Smederevo u septembru, kada se u tvrđavi održava privredno-turistička manifestacija „Smederevska jesen”.
Sledeća zanimljiva destinacija je Požarevac. Ovaj grad sa 45.000 stanovnika, smešten između tri reke (Dunava, Velike Morave i Mlave), jeste sedište Braničevskog okruga. Naselje se prvi put pominje 1467, a postaje poznato posle Požarevačkog mira 1718. godine. U njemu je 1833. godine otvorena osnovna škola, jedna od najstarijih u Srbiji. Ako je Smederevo grad despota Brankovića, onda se za Požarevac može reći da je grad kneza Miloša. Njegovom zaslugom je 1819. godine podignuta Saborna crkva, a 1858. Ergela „Ljubičevo”.
U Požarevcu svakako obiđite spomen obeležje Požarevačkog mira iz 1718. godine, kojim je okončan protivnapad Austrije na Tursku. Saznaćete ono što možda niste znali – da je dvadesetak godina nakon primirja, sve do 1739, deo Srbije južno od Save i Dunava (skoro do Kruševca), bio pod austrijskom vlašću. Ljubitelji slikarstva mogu u centru grada da posete galeriju Milene Pavlović Barili, koja raspolaže sa preko 800 radova ove naše prerano preminule slikarke. Jedinstven doživljaj biće i poseta ergeli „Ljubičevo”, najstarijoj u Srbiji. A oni koji vole konjički sport, početkom septembra svake godine, na požarevačkom hipodromu imaju priliku da prate tradicionalne „Ljubičevske konjičke igre”.
U ovom delu Braničevskog okruga nalazi se nekoliko istorijski znamenitih lokaliteta i verskih svetinja. Najpoznatiji je „Viminacijum”, arheološki park kod Starog Kostolca, udaljen 12 kilometara od Požarevca. Tu su ostaci rimskog vojnog logora i grada, koji je nastao u prvom i trajao do šestog veka. Izvesno vreme ovde je bio glavni grad rimske provincije Gornje Mezije. Prva iskopavanja u njemu su počela 1882. godine, a uveliko traju i danas.
Nedaleko od Požarevca, u ataru sela Bradarac, možete obići ženski manastir Rukumija, posvećen Vaznesenju Gospodnjem. Prvi pomen i detaljan opis ove svetinje potiče iz 1733. godine. Nastanak manastira Rukumije, Zaove, Bradače i Sestroljina, predanje vezuje za narodnu pesmu „Bog nikom dužan ne ostaje”, u kojoj se opisuje stradanje rastrgnute sestre Jelice.
Put od Požarevca ka Velikom Gradištu, vodi kroz stišku i braničevsku ravnicu, kroz nekoliko sela sa prelepim novim kućama, a zatim se spušta na Dunav. Nadomak Gradišta nalazi se poznata turistička destinacija Srebrno jezero, popularno „Srpsko more”. To je nekadašnji dunavski rukavac pregrađen dvema branama i tako pretvoren u veštačko jezero. Ovo lepo mesto je podesno za letovanje i ribolov, jer raspolaže ugostiteljskim i smeštajnim kapacitetima, auto-kampom, uređenim kupalištem, raznovrsnim sportskim i drugim sadržajima.
Veliko Gradište je lep gradić na Dunavu, sedište opštine sa 26 naselja i 17.000 stanovnika. Oko 15 kilometara odatle je selo Ram, poznato po istoimenoj tvrđavi, jednom od najstarijih artiljerijskih utvrđenja u Srbiji. Nema pouzdanih podataka o vremenu nastanka ove tvrđave. U pisanim izvorima prvi put se pominje 1128. godine. Turski sultan Bajazit II ojačao ju je 1583. Uz pomoć Turske, tvrđava je nedavno obnovljena i otvorena za posetioce. Do nje se može stići i sa banatske strane, skelom koja više puta dnevno saobraća između Stare Palanke i Rama.
U Velikom Gradištu je rođena čuvena glumica Žanka Stokić, kojoj je ovde podignut spomenik. Iz obližnjeg sela Carevca potiče legendarni violinista Vlastimir Pavlović Carevac, koga su Gradištanci takođe ovekovečili spomenikom i u čiju čast svake godine organizuju muzičko takmičenje violinista pod nazivom „Carevčevi dani”.
Idući dalje nizvodno, stiže se u Golubac, gradić sa oko dve hiljade žitelja, podignut na mestu gde je Dunav najširi. Uz reku je uređeno dugačko šetalište, sa koga se pruža lep pogled na rumunsku stranu, na stenu Babakaj u Dunavu i na Golubački grad, od koga počinje Nacionalni park „Đerdap”.
Kod Golupca je jedna od najpoznatijih svetinja Braničevske eparhije – manastir Tumane, posvećen Svetom arhangelu Gavrilu. Potiče iz 14. veka, a ktitor mu je Miloš Obilić. U njemu su pohranjene mošti svetog Zosima, za koje se veruje da su isceliteljske, zbog čega veliki broj vernika posećuje manastir i njegovu isposnicu.
Glavna turistička atrakcija ovog kraja je Golubački grad, smešten na visokim liticama iznad Dunava, na ulazu u Đerdapsku klisuru. Tvrđavu čine prednji, zadnji i gornji grad, sa više pokrivenih kula. Ispred tvrđave je bilo civilno naselje, o čemu svedoče neki delimično istraženi objekti. Golubački grad je svedok burne istorije, koja počinje još od rimskog perioda. Menjale su se ovde vojske i gospodari, ali je utvrđenje uspelo da odoli zubu vremena. Kad je 2019. završena obnova, uređen je i okolni prostor, pa sada kompleks Golubačkog grada ima izgled koji zaslužuje kao spomenik kulture od izuzetnog značaja.
Do sledeće znamenitosti ovog kraja, Lepenskog vira, na dunavskoj magistrali ima više vidikovaca, sa kojih se pruža lep pogled na klisuru. Glavni lokalitet Lepenskog vira, zaštićen staklenim krovom, nalazi se nekoliko kilometara pre Donjeg Milanovca. Lepenska kultura je jedna od najstarijih, praistorijskih, mezolitskih i neolitskih arheoloških nalazišta, sa bogatim iskopinama iz različitih perioda (od 5.000 do 9.000 godina p.n.e.). Reč je, u stvari, ne samo o jednom, već više lokaliteta kulture Lepenskog vira, koji se pružaju duž Đerdapa.
Posle 200 kilometara od Beograda i 150 kilometara od Smedereva, zanimljivu đerdapsku dunavsku turu završavamo u Donjem Milanovcu. Ovaj gradić, nekadašnji Poreč, lociran je na mestu gde se Porečka reka uliva u Dunav, a pripada opštini Majdanpek i Borskom upravnom okrugu. Lepo uređen, sa prostranim zelenim površinama, uređenim šetalištem uz Dunav, pristaništem, sportskim terenima i udobnim hotelskim smeštajem, Donji Milanovac je pravo mesto za prijatan odmor.
U subotu 9. jula: Po Timočkoj krajini – U zavičaju Mokranjca i Hajduk Veljka
